جریان شناسی روشن فکری غرب زده در ایران
به نام خدا
جریان روشنفکری در ایران
طبق حدیث
شریف از امام صادق علیه السلام که در کتاب کافی ج 1 ص 26 نقل شده که فرمودند : الْعَالِمُ بِزَمَانِهِ لَا تَهْجُمُ عَلَیْهِ اللَّوَابِسُ.
یعنی شبهات به کسی که زمانه خود را بشناسد هجوم نمی‌آورد. بهتر دیدم قبل از ورود به بحث برای روشن شدن هر چه بهتر مطلب
مقدماتی را عرض کنم :
1..از حدود اوایل قرن 18 میلادی که انقلاب صنعتی در اروپا شکل گرفت , با پیشرفت صنعت در
زمینه های کشاورزی , نساجی , کشتی سازی و ... حال و هوای جوامع غربی به کلی دگرگون
شد , با اختراع ماشین بخار در اروپا و استفاده از موتور بخار در کشتی , قطار ,
صنایع و کارخانجات نساجی و ...
دیگر زمین های کوچک کشورهای اروپایی با توجه به سردی اب و هوای اروپا و م کفاف
مواد خام مورد نیاز در امور صنعتی را نمی داد .
لذا کمبود مواد خام صنعتی مثل پنبه در نساجی مواد خام کشاورزی و دامی ... از یک
طرف
دستیابی به فناوری های جدید مثل ساخت کشتی های مجهز به موتور بخار , کشورهای
اروپایی را بر آن داشت که برای تهیه مایحتاج و تامین موارد مورد نیاز برای کارخانه
هایشان و مشتری برای محصولاتشان از سرزمین های خود خارج و به طرف کشورهای آفریقایی
و آسیایی گسیل داشت
2 . با توجه به مقدمه اول و سفرهای نظامی و تجاری کشورهای اروپایی به طرف کشورهای افریقایی و اسیایی , در حالی سران کشور های بلوک شرق بطور اعم و کشورهای اسلام به طور اخص در خواب خرگوشی فرو رفته بودند , باعث افزایش تجارب و پیشرفت کشورهای اروپایی در زمینهای دریانوردی , ریل , تجارت , مدیریت , بازرگانی شد
3 اروپایی که نه زمین چنانی برای کشاورزی و نه آب و هوایی
مساعد برای کشاورزی مداوم داشت , به یک دفعه با انقلاب صنعتی و تلاش و کوشش مثال
زدنی تمام دنیا را فتح کردند , بطوری ثروت در این کشور ها جمع شد که از روی خوشی
بیش از حد و حس حسادت به هم دو جنگ جهانی را در این قاره به راه انداختند
سرزمین ایران تقریبا از زمان ناصر الدین شاه مورد نفوذ کشور انگلستان قرار گرفت
اگر چه پرتقالیها قبلا آن هم بصورت جنگ فیزیکی تجاوزاتی به خاک ایران داشتند , اما
نفوذ در و رفت آمد در دربار تقریبا از زمان ناصرالدین شاه و ارتباط مادر ناصرالدین
شاه با کنسولگری انگلستان برای مقابله با اقدامات امیر کبیر صورت گرفت
4. در این میان با افزایش ارتباط میان شرق و غرب و رفت آمد تجار و بازرگانان اروپا به شرق و بالعکس , نا خود آگاه باعث سرایت فرهنگ ها های دو سرزمین به یکدیگر شد
5. رفت و آمدهایی از شرق به طور اعم و از ایران و کشورهای اسلام به طور اخص بیشتر برای کسب علوم غربی در زمینه های طب , صنعت و ... بود که این رفت آمدها و دیدن کشورهای سر سبز اروپایی با مردمانی سفید پوست و ساختمان ها و صنایع آنچنانی دل خیلی ها را برد ...
6. بعد از جنگ دوم جهانی و خروج اروپا از تلاطم و جنگ خود
ساخته دوباره انها را به فکر تسلط بیشتر به کشورهای غربی انداخت , در این میان نوع دیدگاه خواص به فرهنگ
و جامعه غربی را می توان به سه گروه عمده تقسیم کرد
الف ) گروهی که شیفته غرب شده و به یک
معنا شیفته و شیدای غرب شدند از جمله این افراد می توان به احمد شاه آخرین شاه
قاجار , مظفرالدین شاه , میرزا ملکم خان , تقی زاده , آخوند زاده ...
ب) گروهی روشنفکر : مثل سید جمال الدین , جلال آل احمد , شریعتی , از ایران , اقبال لاهوری از پاکستان , گاندی از هند و ... که اینها غرب را دربست قبول نداشتند و پی به استعمار و چپاول غرب برده و فریاد بیدار باش می دادند که در اینجا به یک بیت از اقبال اکتفاء می کنم : یورپ ( اروپا) از شمشیر خود بسمل فتاد - زیر گردون رسم لادینی نهاد
ج ) گروه سوم روحانیون روشنی بودند که علما و عملا وارد گود شده با استبداد و استعمار به مبارزه پرداختند , از جمله این افراد می توان به شیخ محمد علی , سید حسن مدرس , شیخ فضل الله نوری , میرزای شیرازی اشاره کرد
با ذکر این مقدمات عرض می کنم که گروه اول از موقعی که نطفه اش شکل گرفت تا امروز نه تنها از بین نرفته بلکه بعد از انقلاب غلیظ تر نیز شده اند , اگر تقی زاده یک طلبه بود و چنان روشنفکر غرب زده شد که قائل بود تنها نسخه پیشرفت فرنگی شدن از نوک انگشت تا فرق سر است , تا الان که عده ای روشنفکر دانشگاهی و به ظاهر حوزوی که شیفته تر از تقی زاده به غرب هستند ...
غرب زدگی . روشن فکری . استبداد . استعمار
ادامه دارد ....
